Każdego roku fabryki na całym świecie opuszcza ponad 300 mln ton tworzyw sztucznych. Większość z nich po zużyciu nie zostaje poddana recyklingowi, a dołącza do 5 mld ton odpadów zalegających na składowiskach, plażach, w lasach i wodach. Nie trzeba dodawać, jak dużym są one zagrożeniem dla środowiska naturalnego. By zmniejszyć jego skalę naukowcy podjęli prace nad stworzeniem ekologicznej alternatywy dla tworzyw sztucznych. Tak powstały przyjazne naturze biotworzywa.

Biotworzywa – co to jest?

Biotworzywa to ekologiczne materiały polimerowe, nazywane też bioplastikiem (z ang. bioplastics). Określenie to obejmuje ich trzy rodzaje:

  • tworzywa z surowców odnawialnych (pochodzenia roślinnego), nieulegające biodegradacji, np.  Bio-PE, Bio-PP, Bio-PET;
  • tworzywa z surowców nieodnawialnych (paliw kopalnych), ulegające biodegradacji, np. PBAT, PCL, PBS;
  • tworzywa z surowców odnawialnych, ulegające biodegradacji, np. tworzywo PLA (polilaktyd), PHA, TPS.

Dodatkowo zawierają one substancje, dzięki którym ich zastosowanie jest szersze, a właściwości możliwie zbliżone do tych, które charakteryzują tradycyjne materiały sztuczne. Należą do nich m.in.: plastyfikatory, wzmacniacze, pigmenty. Jako składnik tworzyw biodegradowalnych również muszą biodegradować.

Biotworzywa – czy są ekologiczne?

Dwa ostatnie typy bioplastiku nadają się do kompostowania, to znaczy, że w ciągu pół roku rozkładają się w co najmniej 90%. Wymagają jednak ku temu określonych warunków, jakie może zapewnić wyłącznie przemysłowa kompostownia. Pomimo to są one korzystniejszym dla środowiska rozwiązaniem niż tworzywa biodegradowalne, ale niekompostowalne, które nie mają określonego czasu rozkładu, a wpływ tego procesu na środowisko nie jest dobrze znany.

Z punktu widzenia ekologii najbardziej przyjazne naturze są biodegradowalne tworzywa z surowców odnawialnych (nie bez powodu określa się je “podwójnie zielonymi”). Najpopularniejszy z nich bioplastik PLA powstaje na bazie naturalnych składników roślinnych, najczęściej skrobi kukurydzianej lub trzciny cukrowej. Ma niższy ślad węglowy niż inne plastiki, nie przyczynia się zatem do globalnego ocieplenia. W przeciwieństwie do niego pozostałe biotworzywa można by określić mianem “pojedynczo zielonych”. Niebiodegradowalne plastiki z surowców odnawialnych nie wyczerpują bowiem jedynie ograniczonych zapasów paliw kopalnych. Natomiast bioplastiki ze źródeł nieodnawialnych tylko ulegają biodegradacji. Większość biotworzyw, w porównaniu z tradycyjnym plastikiem, który bazuje na ropie naftowej i nie biodegraduje, ma lepszy wpływ na środowisko. Ocena ich ekologiczności nie jest jednak tak łatwa i jednoznaczna, zwłaszcza gdy weźmie się pod uwagę inne czynniki, na przykład skalę zużycia energii i wody w procesie produkcji. Trzeba przy tym pamiętać, że bioplastiki nie są produktem naturalnym, nawet jeśli bazują na składnikach roślinnych – powstają w wyniku procesów chemicznych. Z tego powodu warto je wybierać jedynie z konieczności, a kiedy to tylko możliwe – całkowicie rezygnować ze sztucznych opakowań.

Bioplastiki – gdzie je znaleźć?

Bioplastiki nie są produkowane na tak szeroką skalę jak tworzywa sztuczne. Ich rynek prężnie się jednak rozwija, a technologia jest stopniowo udoskonalana. Obecnie naukowcy prowadzą badania nad wykorzystaniem w produkcji biotworzyw odpadów roślinnych zawierających celulozę (ryżu, szpinaku, pietruszki).

Póki co bioplastiki nie mogą w pełni zastąpić tworzyw sztucznych. Nie są tak trwałe i wykazują słabszą barierowość (czyli zdolność do ograniczania przepuszczalności gazów i par). Sprawdzają się jednak w wielu wyrobach biomedycznych i opakowaniach, m.in. cewnikach, niciach chirurgicznych, implantach, butelkach, sztućcach, talerzykach, foliach czy kubkach do jogurtów.

Biotworzywa – jak je rozpoznać?

Produkty z PLA, których na rynku jest najwięcej (polimer ten stanowi aż 40% wszystkich biotworzyw), do złudzenia przypominają tradycyjny plastik. Są tylko nieco bardziej błyszczące i przezroczyste. Jak je zatem rozpoznać? Najlepiej zwrócić uwagę na oznakowania na opakowaniu. Biotworzywa niebiodegradowalne są oznaczone symbolem 1 i mogą być poddane recyklingowe. Bioplastiki biodegradowalne należą natomiast do grupy materiałów innych określanych symbolem 7 OTHER. Dla rozróżnienia niektórzy producenci podpisują znak skrótem danego polimeru (np. PLA). Dodatkowo na kompostowalnym materiale może pojawić się podpis np. OK Compost lub compostable. Opakowania bez sprecyzowanego materiału na etykiecie po zużyciu muszą trafić do zbiornika na odpady zmieszane. PLA można natomiast umieścić wśród bioodpadów.

Bioplastik – problem segregacji

Optymiści twierdzą, że przyszłość należy do bioplastików. Ich produkcja to jednak dopiero pierwszy krok w kierunku ochrony środowiska. Kolejnym jest właściwa segregacja wykonanych z nich odpadów. W Polsce recyklingowi poddaje się jedynie niebiodegradowalne opakowania z biomasy po żywności (ale już nie po kosmetykach). Biodegradowalny PLA i mu podobne rzadko trafiają natomiast do kompostowni, które póki co nie zajmują się ich przetwarzaniem. Niestety bez odpowiednich regulacji w tym zakresie ekologiczność bioplastików nadal pozostaje jedynie teorią bez realnego wpływu na losy naszej planety. 

Podobne posty: